GIỚI THIỆU CUỐN SÁCH
“DI SẢN VĂN HÓA TIÊU BIỂU HUYỆN AN DƯƠNG”
(Nhà xuất bản Hải Phòng)
“An Dương” là vùng đất “Địa linh nhân kiệt”, trải qua những chặng đường lịch sử gian khổ, nhưng rất anh hùng của dân tộc, người dân An Dương luôn đồng hành để dựng xây, bảo vệ quê hương, đất nước. Trong những cuộc kháng chiến cam go, quyết liệt với kẻ thù xâm lược, tại những mốc son lịch sử sáng ngời nhất của đất nước để tạo nên quốc gia độc lập và bảo vệ quốc gia ấy, bao giờ cũng có những người con ưu tú, cùng nhân dân quê hương An Dương đóng góp một phần công lao to lớn. Với chặng đường lịch sử trên 3 ngàn năm, người dân An Dương đã kiến tạo, xây dựng nên rất nhiều giá trị lịch sử văn hóa cho địa phương, cho đất nước. Chính những thành quả đó là nguồn mạch, cội gốc sản sinh ra những di sản văn hóa của người dân An Dương đang được bảo tồn đến ngày nay. Di sản văn hóa của quê hương An Dương thể hiện, hàm chứa qua những di tích tiêu biểu của huyện An Dương. Đó là những di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng, di sản văn hóa phi vật thể Nhà nước ghi danh và những sinh hoạt, lao động mang tính chất nhân văn truyền thống tốt đẹp khác của cộng đồng dân cư tại các địa phương trong huyện. Trong số đó có nhiều di sản văn hóa mang tính độc đáo, đặc sắc, không những của huyện An Dương mà còn là của thành phố Hải Phòng và quốc gia. Những di sản văn hóa đó chính là sức mạnh mềm, sức mạnh nội sinh, động lực và cũng là tiềm năng có giá trị rất to lớn để người dân An Dương vươn lên trong cuộc sống đương đại, tương lai.
Để phát huy, bảo tồn những giá trị tốt đẹp đó, nhân dịp kỷ niệm 20 năm tái lập huyện An Dương, Ban Thường vụ Huyện ủy An Dương chỉ đạo nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn và xuất bản cuốn sách “Di sản văn hóa tiêu biểu huyện An Dương”. Đây là công trình đầu tiên giới thiệu một cách có hệ thống và toàn diện về truyền thống lịch sử văn hóa của huyện với những tư liệu lịch sử, văn hóa phong phú, đa dạng giúp độc giả thấy được tính chất độc đáo và phong phú của các di sản văn hóa trên địa bàn huyện An Dương, từ đó làm sâu sắc thêm tình yêu đối với vùng đất An Dương anh hùng, cách mạng.
Cuốn sách “Di sản văn hóa tiêu biểu huyện An Dương” do Nhà xuất bản Hải Phòng phát hành vào năm 2023, dày 520 trang, in trên khổ giấy 19x27cm. Cuốn sách như một công trình khoa học có vai trò giới thiệu, quảng bá, tôn vinh những “viên ngọc quý” trong lĩnh vực văn hóa trên địa bàn huyện, bao gồm: 13 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 36 di tích xếp hạng cấp thành phố, 2 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, 7 làng nghề, lễ hội truyền thống… cùng nhiều nội dung quan trọng khác. Trong số đó có nhiều di sản văn hóa mang tính độc đáo, đặc sắc, không chỉ của huyện An Dương mà còn của thành phố Hải Phòng và quốc gia.
Cuốn sách sẽ góp phần nâng cao nhận thức và làm phong phú đời sống tinh thần của Nhân dân trong và ngoài huyện; Là nội dung và tư liệu quý về lịch sử văn hóa, để tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu quê hương, đất nước, truyền thống hiếu học, tinh thần lao động sáng tạo, những sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc của quê hương An Dương cho các thế hệ hôm nay và mai sau. Đồng thời, cuốn sách cũng là cẩm nang để giới thiệu, quảng bá hoạt động du lịch, nhất là du lịch về lịch sử, văn hóa cho du khách trong và ngoài nước. Hệ thống tri thức về lịch sử, văn hóa dân gian, văn học, kiến trúc, mỹ thuật… trong cuốn sách cũng rất hữu dụng để giảng dạy, phổ biến kiến thức... ở các nhà trường.
Lật từng trang sách, chúng ta vô cùng tự hào được biết đến những nội dung tư liệu quý về lịch sử văn hóa của quê hương An Dương như: Di sản văn hóa vật thể, di tích xếp hạng cấp quốc gia, di tích xếp hạng cấp thành phố, di sản văn hóa phi vật thể, các lễ hội, làng nghề truyền thống, cảng thị và chợ truyền thống, những vị đỗ đại khoa. Nhưng ấn tượng hơn cả đó là đình Tri Yếu và đình Đồng Dụ thuộc xã Đặng Cương – nơi mà các em đang sinh sống và học tập.
Đình Tri Yếu thuộc thôn Thành Công, làng văn hóa Tri Yếu, xã Đặng Cương, nơi vốn nổi tiếng với ngành nghề truyền thống trồng cây cảnh, nằm cách trung tâm huyện An Dương 1,5km về phía Tây Nam. Không chỉ được biết đến với ngành nghề truyền thống này, ngôi làng còn mang trong mình bề dày lịch sử gắn liền với những giai đoạn hào hùng của dân tộc từ thời các vua Hùng dựng nước và giữ nước. Đặc biệt đình Tri Yếu còn là di tích lịch sử cấp Quốc gia, được Nhà nước Việt Nam công nhận vào năm 1991. Nơi đây thờ ba vị Thần Hoàng làng là Tràng Rồng, Cao Sơn và Quý Minh, hay còn được biết đến là ba bộ tướng của vua Hùng Duệ Vương.
Toàn cảnh đình Tri Yếu
Đình có mặt bằng kiến trúc chữ đinh, gồm 7 gian đại bái, ba gian hậu cung, trong đó có 1 gian cung cấm thể hiện một sức mạnh thần bí của tâm linh. Đình Tri Yếu được xây dựng rất công phu, từ các hình khối rồng, phượng, đến các bức vẽ, chạm khắc, thể hiện màu sắc nhất là sự bố trí, cấu trúc các cửa, các cửa vòm liên tiếp nhau, từng mảng, cửa chìm vào tường, cửa thông các gian… Đình Tri Yếu là một trong những di tích quý, cũng là địa điểm có giá trị, ghi dấu ấn chuyển tiếp giai đoạn lịch sử từ Nhà nước Văn Lang sang Nhà nước Âu Lạc, đồng thời cũng là chứng tích cho sự hình thành, phát triển của cộng đồng dân cư, làng xã trên địa bàn huyện An Dương. Công trình di tích như tượng đài tưởng niệm, tri ân và ngợi ca những chiến công hào hùng của Đức Chàng Rồng, vị thánh người địa phương cùng Đức Cao Sơn, Qúy Minh, những vị thánh trong thời kỳ cuối cùng của nhà nước Văn Lang. Hội Lễ diễn ra từ ngày mồng 7 đến ngày 11 tháng 2 Âm lịch. Trong lễ hội, lễ rước thánh rất long trọng, đông vui; các nghi trượng, nghi vệ, tàn lọng, cờ quạt rước thánh đi rất khí thế. Ngoài ra còn có phần hội, có rất nhiều trò chơi thi đấu, diễn xướng dân gian như: đấu vật, chọi gà, đu tiên, tổ tôm điếm, hát ca trù, hát chèo sân đình góp thêm hồn cho lễ hội và phát huy giá trị văn hóa địa phương góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa, đánh thức quan niệm sống truyền thống nhân nghĩa, đức độ và hào hùng.
Ngôi đình thứ hai được nhắc đến đó là đình Đồng Dụ thuộc thôn Dân Hạnh, làng văn hóa Đồng Dụ, xã Đặng Cương. Ngôi đình nằm gần với ngôi chùa làng, ở khu vực trung tâm của làng Đồng Dụ. Đình Đồng Dụ là công trình kiến trúc cổ, trung tâm sinh hoạt văn hóa truyền thống của cộng đồng dân cư, địa điểm tri ân, thờ phụng các vị thánh người quê hương đã có công giúp nước, giúp dân đó là cha con Ngài Đại Phạm. Đình tọa lạc trên một khu đất thoáng rộng, cao ráo và nhìn về hướng Tây, hướng hoàn hảo, hòa hợp theo âm dương ngũ hành. Đình có kiến trúc mặt bằng chữ đinh, ba gian tiền tế và hai gian hậu cung, trong đó có một gian cung cấm. Bậc tam cấp bước lên đình là hệ thống bậc đá xanh cổ có kích thước khá lớn ghép liền với nhau. Cửa đình cấu tạo ba gian, theo lối của cổ, cửa thùng khung khách, phần ngưỡng đá của hệ thống trước kia nay được chuyển sang thành ngạch cửa. Trước kia, Đồng Dụ vào ngày 10 tháng 2 âm lịch, nhân kỷ niệm ngày sinh Đức Thánh, dân làng tổ chức lễ hội. Trong lễ hội người dân tổ chức lễ rước thánh tượng từ đình ra miếu đến giữa làng rồi vòng về đình làm lễ tế. Ngoài rước thánh, tế lễ dâng hương, dân làng còn tổ chức các trò chơi dân gian như: hát chèo sân đình, đấu vật, cờ người,… Ngày nay nhân dân địa phương đang từng bước kế thừa và phát huy những nét đẹp văn hóa trong sinh hoạt lễ hội của tiền nhân để lại. Đình Đồng Dụ được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1992. Di tích sẽ tô điểm và tạo nên sự hấp dẫn cho du khách trong và ngoài huyện An Dương đến tham quan, du lịch tại làng nghề truyền thống trồng hoa, cây cảnh Đồng Dụ.
Bên cạnh 2 ngôi đình là di tích xếp hạng cấp quốc gia, xã nhà ta còn nổi tiếng với làng nghề trồng hoa cây cảnh – làng hoa Đồng Dụ. Làng Đồng Dụ vốn rất nổi tiếng với nghề trồng hoa hải đường và cam tiến vua rất độc đáo đã mang lại niềm tự hào cho người dân xã Đặng Cương nói riêng và người dân đất Cảng nói chung. Dân gian thường có câu: Cam Đồng Dụ, Thú Đồ Sơn (Cam Đồng Dụ ngon ngọt, thơm chuyên để tiến vua, trong các nơi có thú vui chơi thời xưa thì phải nói đến thú vui chơi nhất là Đồ Sơn – vì Đồ Sơn có khu du lịch biển và hội chọi trâu…)
Không biết có từ bao giờ, nhưng theo những người bản địa cao tuổi cho biết: Hoa hải đường là một loài hoa thể hiện sự tinh khiết của tâm hồn, bởi tính mộc mạc nhưng lại thanh cao, thanh cao nhưng lại giản dị. Hải đường là loài hoa thanh khiết, vừa sang trọng lại vừa dân giã. Nụ hoa đỏ thắm, tròn căng, tươi rói trên nền lá xanh to bản, dày dặn và cứng cáp cho ta cảm giác về cái đẹp bật lóe lên từ sự dẻo dai, thô mộc, thách thức cùng mưa sa gió táp. Rồi khi hoa nở, cánh hoa như được tráng một lớp men màu hồng ngọc láng bóng, nhụy hoa vàng mơ sắc nắng, phấn hoa mịn màng khiến ta nhìn vào lòng hoa như được chiêm ngưỡng một bình ngọc quý.
Hải đường càng quý bởi hoa rất bền, nếu chăm sóc kỹ, hoa nở cả tháng mới tàn. Chính vì điều đó mà từ cổ xưa cho đến nay những gia đình quyền quý hay chơi hoa vào dịp tết vì họ cho rằng Hoa Hải Đường chơi vừa có “Lộc Đầu Xuân” lại để thờ cúng rất tốt vì sự tinh khiết của hoa. Những năm gần đây, người thành phố rất chuộng chơi hoa Hải Đường. Họ tìm về Đồng Dụ mua cây, tùy theo dáng và tuổi cây giá có thể lên tới vài triệu đến vài chục triệu một cây. Nghề trồng hải đường trở thành thế mạnh kinh tế của làng Đồng Dụ biến làng Đồng Dụ trở thành điểm du lịch sinh thái và lịch sử rất có ý nghĩa cho thành phố Cảng.
Trong cuốn sách, ngoài di tích lịch sử của xã nhà còn có rất nhiều các di tích lịch sử văn hóa khác. Từ nhiều tư liệu trong chính sử và các minh chứng của ông cha ta để lại, nhóm biên soạn đã viết chi tiết tổng quan di sản văn hóa huyện An Dương, các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể tiêu biểu của huyện được Ban nghiên cứu biên soạn dày công sưu tầm từ các nguồn tư liệu. Với nội dung phong phú, chân thực, kèm theo những thông tin quan trọng về lịch sử, cuốn sách này như một cuốn hành trình giới thiệu tới bạn đọc, giúp bạn đọc hiểu biết, tự hào, tôn vinh và cùng góp công sức bảo tồn, kế thừa, phát huy những giá trị di sản văn hóa của địa phương. Cuốn sách sẽ là nguồn tư liệu quan trọng không chỉ dành cho thiếu nhi mà còn dành cho bạn đọc nhiều lứa tuổi. Hi vọng rằng cuốn sách “Di sản văn hóa tiêu biểu huyện An Dương” làm hành trang cho mình trong quá trình học tập và mở rộng thêm kiến thức về lịch sử nước nhà!
Thư viện xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc!